De Loodswezensite is één van de zeven deelgebieden die onderdeel zijn van het masterplan Scheldekaaien in Antwerpen. Op deze unieke locatie aan het water werden vroeger door drie binnenhavens boten de stad binnengetrokken. De historische tracés zijn vandaag nog steeds zichtbaar en dienen als uitgangspunt voor het nieuwe landschapsontwerp. Daarom willen we net op deze plek de stad met de Schelde verbinden. Als alles volgens plan verloopt, starten de werken in het begin van 2024.

De verhoogde waterkering gaat op in drie intieme klimaatrobuuste tuinen, waarlangs zes gedenkmuren worden opgetrokken op de voormalige vlieten. Samen vormen ze een herdenkingsmonument dat wordt opgebouwd uit meer dan 25.000 stenen met daarop de namen van Antwerpse oorlogsslachtoffers uit de Tweede Wereldoorlog. Het ontwerp verbindt zo niet alleen de binnenstad met de Schelde, maar ook de geschiedenis van de stad met de herinnering aan haar bewoners.

Integratie waterkering en namenmonument in de publieke ruimte

De verhoging van de Scheldekaaien stelt de vraag hoe de binnenstad het contact met het water kan behouden over deze hoge keermuur. Het doel? De waterkering zo goed mogelijk integreren in het landschap. Het ontwerp laat de verhoogde keermuur daarom opgaan in drie grote parkverbindingen waar vroeger het water vloeide om de binnenstad zo maximaal te verbinden met de kaaien: een omsloten tuin aan het Loodswezen, een ruime Scheldetrap als amfitheater, en een genereuze ligweide met zicht op de stroom.

Op plekken waar de waterkering niet door vaste structuren kan worden gerealiseerd, plaatsen we mobiele keermuren. Op die manier vormen de vlieten opnieuw de basis voor de toekomstige stad, die zich beschermt tegen het opkomende water terwijl het ontwerp de ruimte vrijmaakt voor meer groen en recreatie met zicht op de Schelde.
 

Op de locatie van de voormalige vlieten worden er zes gedenkmuren opgetrokken. Deze worden ingezet als identiteitsdrager om zowel ruimtelijk de relatie tussen de stad en Schelde te versterken, als symbolisch de slachtoffers uit Antwerpen van de Tweede Wereldoorlog te herdenken. De 25.000 gedenkstenen waaruit de muren worden opgebouwd dragen de namen van overleden oorlogsslachtoffers. Zo wordt ook het namenmonument een integraal onderdeel van de publieke ruimte. 

Het ontwerp heeft ook een uitgesproken en duidelijke klimaatambitie. Zo worden er koelteplaatsen ontworpen en is er veel aandacht voor de keuzes van beplanting.


AG Vespa

Maximalisatie van de klimaatambitie

Het ontwerp heeft daarbij ook een uitgesproken en duidelijke klimaatambitie. Het gehele parklandschap, dat wordt opgedeeld in drie intieme tuinen, draagt bij tot de rust en sereniteit die het namenmonument vraagt. Toch is de stedelijke ruimte zo ontworpen dat ze ook ruimte creëert voor ontspanning, met een kwalitatief, groen openbaar domein dicht bij het centrum van de stad.

Bovendien worden er koelteplaatsen ontworpen en is er veel aandacht voor de keuzes van beplanting. De soorten beplanting worden afgestemd op de eigenheid van de plek (lokale groeicondities, beschikbare wortelruimte, standplaats, bezonnings- en vochtigheidsgraad) waardoor de beplanting varieert naargelang de zone. Er is in het ontwerp ook aandacht voor intelligent waterbeheer, door bijvoorbeeld wadi’s aan te leggen in de vlietentuinen met waterminnende planten.
 

Het gekozen ontwerpteam

Het ontwerpteam onder leiding van Bureau Bas Smets wist Stad Antwerpen, AG Vespa en De Vlaamse Waterweg te overtuigen met een geïntegreerd landschapsontwerp dat de historische waarde van de site respecteert. Antea Group staat in voor het ontwerp van de waterkering en heeft het landschapsontwerp in functie van de hoge klimaatambities geoptimaliseerd met behulp van ontwerpgerichte toolsets voor klimaatadaptatie. Voor dit project pasten we een doorgedreven microklimaat- en hittestressmodellering toe die de lat voor het hele team verlegd heeft.

Naast Bureau Bas Smets en Antea Group bestaat het ontwerpteam uit Gijs Van Vaerenbergh, Atelier Ruimtelijk Advies, Steenmeijer Architecten, UTIL, Endeavour, en Plant en Houtgoed.

Afbeeldingen © Bureau Bas Smets