De kracht van groen in een stedelijke omgeving is meer dan slechts een visuele esthetiek. Het principe is eenvoudig: een boom die je plant in de herfst, zal je op termijn verkoeling bieden in de zomer. De maanden oktober en november stonden dan ook bij heel wat natuurorganisaties en bedrijven in teken van het planten van bomen. Niet voor niets dat ons “Bomen zijn cool”-project, waarbij we de verkoelingseffecten van bomen meten, intussen in zijn laatste eindsprint zat. Hoe zag die meetcampagne er nu eigenlijk uit? En kunnen we al conclusies trekken rond het belang van bomen?

Waarom is zo’n meetcampagne zo belangrijk?

In warme zomers draagt de overvloedige bestrating in stedelijke gebieden bij aan hittestress. Tegelijkertijd veroorzaakt deze verharding wateroverlast of overstromingen tijdens hevige regenbuien. Zowel de warmte als het water kunnen dus letterlijk geen kant op. Door klimaatadaptieve maatregelen te nemen en de omgeving te vergroenen, kunnen stadstemperaturen worden verlaagd en water beter worden vastgehouden.

Het verkoelende en comfortabele effect van een boom is iets wat we bijna allemaal opzoeken tijdens de zomermaanden. Zij het in onze tuin, een nabijgelegen park of een natuurstreek. Maar hoe groot is temperatuurverschil nu tussen een verharde omgeving en een boomrijk gebied? “Met het burgerparticipatieproject ‘Bomen zijn cool’, gesteund door het klimaatfonds van Stad Antwerpen, kunnen we via effectieve metingen op diverse locaties de impact kwantificeren. Meten is weten, en met dergelijk onderbouwd bewijs kunnen we onze ervaring en communicatie staven met onderzoek en conclusies,” aldus Patrick Verdonck, Projectmanager bij Antea Group en één van de ambassadeur van het ‘Bomen zijn cool’-project.

Hoe gingen we te werk?

Een kritisch aspect van ons onderzoek omvatte de voortdurende metingen in de tuinen van de deelnemers. Die metingen gebeurden via sensoren van Universiteit Antwerpen, die de deelnemers zowel in de bomen van hun tuin als aan de voorgevel plaatsten. Met die sensoren werd de temperatuur opgemeten en bewaard. We plaatsten ook enkele referentiepunten op de Groenplaats en in een zijstraat van de Grote Markt, twee locaties die weinig groen kennen op de dag van vandaag.

Om de twee maanden werden al deze sensoren digitaal uitgelezen door onze ambassadeur-deelnemers en werden de resultaten doorgegeven aan Universiteit Antwerpen voor validatie. Deze data verwerkten we samen met onze wetenschappelijke partner UA tot interpreteerbare grafieken, duidelijke cijfers en een handig digitaal platform. Dat dashboard kan geraadpleegd worden door de deelnemers en zal in 2024 worden gefinaliseerd voor een breder publiek. “De eerste cijfers en grafieken geven duidelijk aan dat bomen in de tuin echt wel een verschil maken op het vlak van verkoeling,” zegt Karl Clement, Projectleider van Antea Group.

Verloop van samenwerking met deelnemers

Onze reis begon met een informatieve avond in het Ecohuis, waar we het belang van ons meetonderzoek deelden met alle deelnemers en ambassadeurs van het burgerparticipatieproject. Deze samenwerking met in totaal 53 deelnemers stond centraal en heeft geleid tot een versterkte verbinding in de wijken, waarbij deelnemers niet alleen een rol speelden in het proces, maar ook ambassadeurs werden. We werkten nauw samen met ons projectteam om essentiële informatie over het project te bundelen op de UA-website, waar ook een infohub beschikbaar was voor vragen en opmerkingen van deelnemers. Dit proces bood waardevolle inzichten en versterkte de nauwkeurigheid van ons onderzoek.

Wat verwachten we van het onderzoek?

Hoewel het onderzoek slechts een kleine steekproef bevat in één stad, geeft het wel de meerwaarde aan van bomen in onze steden. In eerste instantie hopen we dan ook dat onze methodiek zal worden ingezet voor uitgebreider onderzoek naar hittestress in meerdere steden. We zien de resultaten van het onderzoek daarom als een vertrekpunt, en niet als een eindhalte. Daarnaast hopen we natuurlijk dat het project de burgers inspireert en aanzet om meer bomen te planten in hun private tuinen om zo verkoeling te brengen in de stad.