Elke ruimtelijke ontwikkeling heeft een directe impact op onze leefomgeving. Vandaag worden de milieueffecten van een plan of project op water, bodem, lucht, geluid, biodiversiteit en mens telkens uitvoerig onderzocht. Maar wist je dat elke ingreep in onze leefomgeving ook complexe interacties tussen deze thema’s teweegbrengt? En dat dit ook klimatologische, socio-economische en culturele gevolgen voor mens en maatschappij kan impliceren? Die gevolgen brengen we in kaart aan de hand van ecosysteemdiensten. Het is dan ook essentieel dat ecosysteemdiensten mee opgenomen worden in de besluitvorming over ruimtelijke ontwikkelingen.

Marten Dugernier
Marten Dugernier Business Development Manager Contact opnemen

Antea Group mocht samen met VITO die uitdaging aangaan van Departement Omgeving. Samen ontwikkelden we een concrete methodologie om het ecosysteemdienstenconcept te operationaliseren in de toekomstige beleidsuitvoering.

Ecosysteemdiensten

Ecosysteemdiensten (ESD) zijn de diensten of voordelen die de natuur en haar ecosystemen leveren aan de mens. Het concept beschrijft de relatie tussen het welzijn van de mens en zijn leefomgeving. Omdat beide onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn, betekent het dat elke aanpassing of verandering aan onze leefomgeving een impact heeft op ons welzijn. Door de ingrepen af te toetsen op hun effecten op ESD kan nagestreefd worden om een maximum aan positieve effecten teweeg te brengen. Denk maar aan het verkoelend effect van bomen in tijden van klimaatopwarming.

Vernieuwde besluitvorming en -uitvoering

Het is dan ook essentieel dat ESD mee opgenomen worden in de bestaande besluitvorming over ruimtelijke ontwikkelingen. Niet enkel wanneer er naar de milieueffecten wordt gekeken bij een milieueffectrapportage (MER), maar ook bij de start van eender welk programma, project of studie loont het om te onderzoeken of cruciale ESD behouden worden, dan wel of er kansen zijn om nieuwe ESD te introduceren. Vandaag is het concept al vrij goed gekend maar ontbreekt de nodige kennis en handvaten om het te operationaliseren in beleidsuitvoering.  

Samen met VITO gingen wij die uitdaging aan. We ontwikkelden een concrete methodologie voor het gebruik van het ecosysteemdienstenconcept in diverse ruimtelijke ontwikkelingsprocessen. Daarnaast zijn de nodige tools gecreëerd om ESD succesvol te integreren in die bestaande processen. Zo draagt het bij aan een robuuste en gedragen besluitvorming binnen plannen en projecten. Hiervoor werd een co-creatie traject opgezet waarbij verschillende onderzoeksmethodes werden toegepast. De resultaten van deze opdracht zijn beschikbaar in het eindrapport.

Leasons learned

Ecosysteemdiensten laten toe om verschillende projectambities naast elkaar te leggen. Het is niet alleen een wetenschappelijk onderbouwd concept, maar biedt ook een geschikte participatieve methodologie om samen met projectpartners een gemeenschappelijke taal te ontwikkelen waarbinnen complexe vraagstukken op een transparante wijze kunnen worden geïntegreerd in de beleidsuitvoering. Dat is mede dankzij een voordeelgerichte aanpak die in contrast staat met andere eerder nadeelgerichte beoordelingsmethodes. Zo zoeken de ESD-methodieken proactief naar het optimaliseren van de meerwaarden van een project, in plaats van louter het opsporen van negatieve effecten die vervolgens gemilderd moeten worden (eind-of-pipeline).